Checklist: wat moet zeker in je aandeelhoudersovereenkomst staan?

Een aandeelhoudersovereenkomst opmaken is geen wettelijke verplichting. Waarom zou je er dan toch voor kiezen? Omdat voorkomen beter is dan genezen en je mogelijke conflictsituaties beter vooraf ontmijnt. Daarnaast is zo’n overeenkomst interessant om de stabiliteit en de continuïteit van je vennootschap te verzekeren. En je kan er ook de positie van bepaalde aandeelhouders min of meer in veilig stellen.

Vooraf: de 3 criteria

• Een aandeelhoudersovereenkomst is niet hetzelfde als de statuten van een vennootschap. Voordeel? Je kan de afspraken in je aandeelhoudersovereenkomst heel discreet houden, omdat deze niet moet worden gepubliceerd in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad. 
• Je stelt zo’n contract altijd op voor een bepaalde duur. Die varieert, naargelang de noden van de vennootschap of de aandeelhouders zelf. 
• Het gaat altijd om maatwerk. Er bestaat geen gouden formule of een alomvattende template die voor iedere situatie van toepassing is. 

Vier soorten afspraken

Er bestaan tal van bepalingen die je in een aandeelhoudersovereenkomst kan opnemen. In deze video beperkt Sofie Libotton, onze regiodirecteur advies, zich tot de vier voornaamste. 

1. Overdracht van aandelen 

Via overdrachtsbepalingen zorg je ervoor dat op cruciale momenten de aandelen bij de juiste personen belanden. Zo zijn er bijvoorbeeld clausules die te maken hebben met:  

• Voorkoop: als een aandeelhouder uit de vennootschap wil stappen, moet hij de aandelen eerst te koop aanbieden aan de overblijvende aandeelhouders of aan een derde die met naam en toenaam is vermeld in de overeenkomst. 
• Volgplicht: wil een (meerderheids)aandeelhouder zijn aandelen overdragen aan een kandidaat-koper, dan kan hij de andere (minderheids)aandeelhouders verplichten om hun aandelenpakket ook over te dragen. Deze bepaling bevordert overdrachten, aangezien een kandidaat-koper vaak geïnteresseerd is in de overname van het volledige aandelenpakket.
• Volgrecht:  wil een (meerderheids)aandeelhouder zijn aandelen overdragen aan een kandidaat-overnemer, dan kan een (minderheids)aandeelhouder die over een volgrecht beschikt, gelijktijdig met deze andere (meerderheids)aandeelhouder zijn aandelen verkopen.  Op deze manier is een (minderheids)aandeelhouder beschermd tegen de toetreding van een (niet-gewenste) (meerderheids)aandeelhouder. 
• ‘Good leaver’ en ‘bad leaver’: deze bepaling beschrijft de situaties waarin een aandeelhouder hetzij kan uittreden zonder sanctie, bijvoorbeeld wanneer een aandeelhouder de wettelijke pensioenleeftijd bereikt of langdurig afwezig is wegens ziekte (good leaver), hetzij kan worden uitgesloten tegen betaling van een lagere overnameprijs, bijvoorbeeld wanneer een vennoot onfrisse zaakjes bedreef die negatief afstralen op de vennootschap, zoals fraude (bad leaver). 

2. Uitoefenen van de macht 

Hoe regel je de verdeling van de macht in je vennootschap? Ook dat kan in je overeenkomst staan. Zo kan je ingrijpen in de:  

• Samenstelling van het bestuur: bijvoorbeeld door aan bepaalde aandeelhouders(groepen) een voordrachtrecht te geven om een zitje in het bestuursorgaan te bekomen.
• Werking van het bestuur: bijvoorbeeld door cruciale beslissingen op het niveau van de algemene vergadering te brengen en deze  afhankelijk te maken van versterkte meerderheden. In dat geval worden de minderheidsaandeelhouders, of diegene zonder doorslaggevende stem, toch betrokken bij de belangrijkste beslissingen van de vennootschap.

3. Preventie of beslechten van geschillen 

Een derde categorie van clausules regelt hoe je geschillen kan voorkomen of oplossen. Wanneer bijvoorbeeld beslissingen worden geblokkeerd op het niveau van de algemene vergadering, kan zo’n clausule soelaas bieden in de vorm van een verplichte afkoelperiode, de tussenkomst van een adviescomité, een persoon met beslissende stem enzovoort. 

Hiertoe horen ook de clausules over prijsbepaling. De waarde van een vennootschap of een aandelenpakket bepalen, is namelijk vaak een belangrijke bron van conflict. De aandeelhoudersovereenkomst kan dit vermijden door vooraf bepaalde waarderingsmethodes te voorzien in het geval aandelen (verplicht) worden overgedragen.

4. Niet-concurrentie en vertrouwelijkheid 

Tot slot is er de evidente, maar belangrijke groep van bepalingen die de niet-concurrentievoorwaarden en de vertrouwelijkheidsplicht binnen een vennootschap regelen. Voor aandeelhouders is dit niet wettelijk geregeld, dus is het een goed idee om dit minstens in een aandeelhoudersovereenkomst te voorzien. Een niet-concurrentieverplichting geldt bij voorkeur zowel tijdens het aandeelhouderschap als enige tijd nadien. Een dergelijke bepaling is wel pas afdwingbaar indien ze beperkt is in tijd en slechts voor een bepaald gebied geldt.